حجر اسماعیل فضایی است بین کعبه و دیواری نیم دایره به عرض حدود ?? متر که از رکن عراقی تا رکن شامی را شامل می‌شود. دیواری است با ارتفاع ??/? متر که قوسی شکل بوده و حجر اسماعیل نامیده می‌شود.


به گزارش «تابناک»، حجر اسماعیل یادگار زمان ابراهیم و اسماعیل و مدت زمانی پس از بنای کعبه می‌باشد. بنابراین، قدمت و پیشینه آن به زمان بنای کعبه به دست ابراهیم می‌رسد.


نقل‌های تاریخی حکایت از آن دارد که اسماعیل در همین قسمت زندگی می‌کرد و خیمه گاه او در این سوی بوده‌ است. مادرش هاجر نیز با وی در همین جا می‌زیست و پس از مردن، در حجر دفن شد.


از امام صادق نقل شده‌ است که گفت: «الحِجرُ بَیتُ إِسمَاعِیلَ وَ فِیهِ قَبرُ هَاجَرَ وَ قَبرُ إِسمَاعِیلَ»؛(??) «حجر، خانه اسماعیل و محل دفن هاجر و اسماعیل است.»


از آنجا که حجر اسماعیل داخل در مطاف است، می‌تواند نشانه‌ای بر عظمت آن باشد. در برخی از روایات آمده‌است که پیامبران زیادی در اینجا مدفون شده‌اند. در اصل، حجر اسماعیل جزئی از کعبه به شمار می‌آید. هرگاه باران بر بام کعبه ببارد، از ناودان رحمت در این فضا می‌ریزد.