33 سال از زمان ساخت مجسمه امیرکبیر زنده یاد ابوالحسن صدیقی در ایتالیا می‌گذرد، در حالی که او 16 سال پیش و برای آخرین بار آرزو کرد تا این یوسف گمگشته‌اش برای نصب در ایران بازگردانده شود. امروز 19 مهرماه سال 88 بالاخره بعد از تلاش‌های چند ماهه هنرمندان و مدیران سازمان سازمان زیباسازی شهر تهران بالاخره مجسمه‌ پرشکوه امیرکبیر به ایران رسید و در فضای زیبایی از پارک ملت نصب شد.

به گزارش ایسنا، ورودی پارک ملت را که سپری می‌کنید کمی بالاتر به پله‌هایی می‌رسید که در دوسوی آن تندیس‌های جاودانه‌ی مشاهیر ایران‌زمین خودنمایی می‌کند. درست در نقطه بالایی پله‌ها و در افق زیبایی که به چشم می‌آید، مجسمه‌ی رشید و پرابهت امیرکبیر که 33 سال پیش در کارگاه هنرمند ایتالیایی به دست زنده یاد ابوالحسن صدیقی ساخته و توسط لورنزو نیکولوچی ریخته‌گری شده خود را نشان داد.

****

در مراسمی که برای رونمایی و نصب مجسمه‌ی امیرکبیر در فضای باز پارک ملت برپا شده بود، سید مجتبی موسوی مدیر اداره حجم و نقاشی دیواری سازمان زیبا‌سازی شهر تهران گفت: پیش از آغاز این مراسم باید یادی از لورنو نیکولوچی هنرمند فقید ایتالیایی کنیم که کار ریخته‌گری این مجسمه را در کارگاه خود در فلورانس انجام داد و در تمام آن سال‌ها همکاری مستمری با زنده‌یاد ابوالحسن صدیقی داشت.

او ادامه داد: در روزهایی که زنده یاد صدیقی نگران انتقال این مجسمه به ایران بود، ایشان همیشه به استاد دلداری می‌داند و بارها براین نکته تاکید می‌کردند که حتی اگر مجسمه‌ی امیر‌کبیر به ایران بازگردانده نشود، او حاضر است این مجسمه را در یکی از میادین ایتالیا و به نام امیرکبیر نصب کند.

موسوی با اشاره به چگونگی انتقال این مجسمه از فلورانس به تهران گفت: اردیبهشت‌ ماه سال گذشته و در حاشیه مراسم نکوداشت زنده یاد ابوالحسن صدیقی در میان آثار و اسناد ایشان که در گالری برگ به نمایش درآمده بود، یکی از مکاتبه‌های میان استاد صدیقی و نیکولوچی ریخته‌گر را درباره‌ی انتقال این مجسمه مشاهده کردیم و همان‌جا به صراحت افتادیم تا از محل نگهداری این مجسمه و وضعیت فعلی آن با خبر شویم.

موسوی متذکر شد: جناب آقای حامدی مدیر مسؤول نشریه تندیس و مدیران سازمان زیبا‌سازی شهر تهران نقش بسزایی در پیدا‌کردن این مجسمه داشتند. با پیگیری‌هایی که از طریق خانواده زنده‌یاد صدیقی انجام دادیم، موفق شدیم به اسنادی دست پیدا کنیم که دست آخر ما را به فلورانس رساند و به کارگاه مرحوم نیکولوچی رسیدیم.

به گزارش ایسنا، در ادامه‌ی این مراسم محمدجواد شوشتری مدیرعامل سازمان زیبا‌سازی شهر تهران با اظهار خرسندی از انتقال این مجسمه و رونمایی آن بعد از 33 سال در تهران گفت: امروز هم از کسی قدردانی می‌شود که اثرش ساخته شده و هم یاد هنرمندی را می‌کنیم که این اثر را با دست‌های خود خلق کرده است.

دراین مراسم هم از ابوالحسن‌خان صدیقی و هم از امیرکبیر یاد‌آوری می‌کنیم.

او با تاکید بر شخصیت منحصر‌به فرد امیرکبیر در طول تاریخ ایران‌زمین یاد‌آور شد: امیرکبیر از آن دست افرادی است که در طول تاریخ از او به نیکویی و بزرگی یاد شده است و در کنار او ابوالحسن‌خان صدیقی از آن دست هنرمندانی است که یکتاست و جایگزینی برای او نداریم.

او تصریح کرد: با دیدن این مجسمه، نباید فراموش کنیم که امیر‌کبیر چه زحمت‌هایی برای این مملکت کشیده است. او حق بزرگی بر گردن ما دارد و وظیفه‌ی سازمان زیبا‌سازی شهر تهران بر این است که از هر کسی که در بزرگداشتن ایران تلاش داشته قدردانی کنند و نامش را گرامی‌ بدارند.

شوشتری خاطرنشان کرد: خوشحالیم که این اثر با تدبیر شهردار محترم و تلاش‌های جناب آقای ملاصالحی در دوران مدیریت‌شان و به کوشش جمعی از دوستداران هنر بعد از سه دهه به ایران بازگردانده شد. کسی در فلورانس این اثر را نمی‌شناخت و حتی هنرمندی که کار ریخته‌گری این اثر را انجام داده بود نیز در قید حیات نبود، اما دوستان ما با پیگیری‌های فراوان موفق شدند بالاخره این مجسمه را به ایران منتقل کنند. اگرچه پیش از این نیز چه قبل و بعد از انقلاب تلاش‌هایی در این حوزه شده بود.

*****

به گزارش ایسنا، فریدون صدیقی مجسمه‌ساز و فرزند زنده‌یاد ابوالحسن صدیقی نیز با حضور خود در این مراسم ضمن قدردانی از کسانی که کار انتقال این مجسمه را انجام داده‌اند، گفت: مجسمه‌ی امیرکبیر اثر شگرفی است که آخرین ساخته پدرم محسوب می‌شود. ایشان از دو جهت ارادت خاصی به شخصیت امیرکبیر داشت و همین نکته باعث شد که در طول حیات خود سه مجسمه از امیرکبیر خلق کند.

او با برشمردن ویژگی‌هایی از امیرکبیر از ذهن زنده یاد صدیقی گفت: شخصیت امیرکبیر برای پدرم قابل احترام بود. ایشان همیشه معتقد بود که امیرکبیر مردی بزرگ، ستورگ، پروقار و متکی به نفس بود که دلش هم برای ایران و هم برای مردم سرزمینش می‌تپید و با وجود آن که ضرر و زیان فراوانی در دوره صدارت خود دیده بود، اما دگرگونی‌های بسیاری در مملکت ایجاد کرد.

او هم‌چنین به احساسات عاطفی زنده‌یاد ابوالحسن صدیقی و امیر کبیر اشاره کرد و افزود: وقتی امیرکبیر با ملک‌زاده خانم ازدواج کرد فرزندی به دنیا آمد که اسم آن امیرزاده خانم گذاشت و بعد از مرگ پدر این دختر به همسری پدربزرگ بنده در آمد. زنده یاد ابوالحسن صدیقی به دلیل علاقه‌ی ویژه‌یی که به زن پدرش داشت و براساس اسنادی که در دست ایشان بود، اولین مجسمه‌ی امیرکبیر را در مدرسه دارالفنون ساخت و به زعم بنده اگر امروز امیرکبیر در این مراسم حاضر شود کوچکترین تفاوتی با مجسمه‌ای که مرحوم پدرم ساخته بود، ندارد، زیرا ایشان براساس عکس‌ها، اسناد ملک‌زاده خانم این مجسمه را ساخته بود.

***

صدیقی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به دیگر مجسمه‌هایی که پدرش از امیرکبیر ساخته بود، اشاره کرد و گفت: دومین مجسمه‌ی امیرکبیر را در فاصله کمی برای سفارت فرانسه در پاریس ساخت و سومین آن همین مجسمه‌ای است که امروز در برابر شما قدبرافراشته است.

او گفت: سال 1350 پدرم برای انجام برخی مسائل مالی به تهران آمده بود و در همان جلسه اشاره شد که مجسمه امیرکبیر در مدرسه دارالفنون خسارت دیده است. ما برای بازدید به آن جا رفتیم و برای اولین بار اشک پدرم را در طول زندگی‌اش دیدم. ایشان روی برگرداندند و به ما گفتند که این مجسمه متعلق به من نیست و بهتر است آن را دور بیندازید. در طول آن سال‌ها نیز آن مجسمه نه تنها بهتر نشد که صدمات بیشتری دید. لذا انجمن آثار ملی به پدرم پیشنهاد داد تا مجسمه‌ی دیگری از امیرکبیر بسازند و آن را در میدان ارگ جنب کاخ گلستان نصب کنند. پدر هم قبول کرد ولی از آن جا که توانایی جسمی نداشت پیشنهاد داد تا مجسمه را به صورت برنزی بسازد که آنها قبول کردند.

این هنرمند مجسمه‌ساز با مرور چگونگی ساخت این مجسمه در ایتالیا توضیح داد: مجسمه در شش یا هفت تکه در کارگاه ریخته‌گری هنرمند ایتالیایی ساخته شد، اما در جریان شلوغی‌های شهر تهران و تغییرات اداری که صورت گرفته بود، پیگیری‌های خواهرم به جایی نرسید و پدرم موفق نشد دستمزد این هنرمند ایتالیایی را پرداخت کند. سال 73 پدر با عصبانیت غم و اندوه پیش خود زمزمه می‌کرد که ابوالحسن‌خان بالاخره این یوسف گمگشته به کنعان باز می‌گردد. ایشان در آن تمام سال‌ها غمی در دل داشت که هیچ‌وقت آن را بیان نکرد. این مجسمه برای پدرم و چون یوسف گمگشته‌ای بود و شک ندارم که امروز روح ایشان از بالا نظاره‌گر است و خوشحال. لذا به نیابت از پدر خودم و خواهر و برادرانم از شما قدردانی می‌کنم.

***

محمد حسن حامدی مدیر نشریه تندیس نیز در بخش دیگری از این مراسم با پرداختن به جایگاه ویژه‌ ابوالحسن صدیقی در عرصه‌ی مجسمه‌سازی گفت: چند روز پیش از شهر مشهد بازدید کردم و برای بار دیگر مجسمه‌ی نادر را که زنده یاد صدیقی در سال 35 ساخته بود دیدم. در شهر شیراز نیز مجسمه‌ی سعدی و در شهر تهران مجسمه‌ی فردوسی از ساخته‌های این هنرمند است. همدان نیز با مجسمه‌ی بوعلی سینا یاد ابوالحسن صدیقی را برای ما زنده می‌کند.او هنرمندی است که هنرش نمادهایی برای طرح‌هایی بزرگ است. این ذهنیت که از چهره‌ی مشاهیر برای تک‌تک ما وجود دارد همگی زایده ذهن خلاق این هنرمند است.

حامدی سپس به یکی از کارهای انجمن آثار ملی در سال 1326 اشاره کرد و افزود: در آن زمان شورایی تشکیل شد تا چهره‌ی مشاهیر ایران را به ثبت برساند. تک‌تک چهره‌هایی که از سعدی، حافظ، فردوسی، خیام و خیلی‌های دیگر برای ما آشناست همگی حاصل تخیل ابوالحسن‌خان صدیقی بود که براساس اسناد موجود شبیه‌ترین چهره به این مشاهیر عنوان شده است.

او در بخش دیگری از صحبت‌های خود بیان کرد: ابوالحسن صدیقی شاگرد زنده‌یاد کمال‌الملک نقاش برجسته‌ی ایرانی است که در کنار ویژگی‌های بی‌شماری که از او می‌توان نام برد، باید به غرورش نیز اشاره کرد. زمانی که کمال‌الملک مدرسه صنایع را بنیان نهاد ابوالحسن صدیقی به شاگردی او درآمد و آن چنان حرفه‌ی نقاشی را به خوبی آموخت که کمال‌الملک به او لقب «ابوالحسن‌خان رقیب» را داد. آن زمان کمال‌الملک 70 ساله و ابوالحسن‌خان 15 ساله بود.

حامدی متذکر شد: کمال‌الملک معرفت هنر را به ابوالحسن‌خان آموخت، اما او نقاش بود و ابوالحسن گرایش به مجسمه‌سازی داشت و به صورت ذوقی کار خود را پیش برد و در ادامه‌ی فعالیت‌اش یک بیان از هنر مجسمه‌سازی را در ایران فراهم آورد. او تنها پیکره‌تراش مجسمه‌ساز تا به امروز محسوب می‌شود.

سردبیر نشریه تندیس سپس به مجسمه امیرکبیر اشاره کرد و گفت: همان‌طور که فرزند ایشان اشاره کردند مجسمه‌ی امیرکبیر گویا آخرین مجسمه ساخته‌شده توسط زنده یاد صدیقی است. ایشان در زمان ساخت این مجسمه 80 سال داشت و به همین دلیل تمام همت، توانایی و ذوق خود را برای ساخت این مجسمه به کار برد. مجسمه‌ای که امروز بالاسر شما خودنمایی می‌کند حاصل خلاقیت چنین انسان بزرگی است. مجسمه امیرکبیر شکل کمال‌یافته هنر ابوالحسن صدیقی است و بهتر است با احترام به آن نگاه کنیم.

***

در بخش پایانی این مراسم، کلخورانی معاونت اجتماعی و خدمات شهرداری تهران گفت: باید زحمات اساتیدی چون ابوالحسن صدیقی را قدر بدانیم. نمادی که امروز از امیرکبیر بالای سر ما نصب شده است افتخاری از افتخارات ملت ایران است. این نماد یکی از پرافتخار‌ترین، هوشمند‌ترین و با درایت‌ترین مردمانی را نشان می‌دهد که به مردمان خود با اقتدار و براساس قانون عمل کرده است. این نماد که حتما زنده‌یاد صدیقی نیز برای ساخت آن به این نکات توجه داشته است، امروز در چنین فضایی به مردمان شهر معرفی می‌شود تا آنها نیز مجذوب این افراد شوند.

او در پایان یاد‌آور شد: این افراد حق بزرگی برگردن ما دارند و آنهایی که این آثار را ساخته‌اند نیز شخصیت گرانقدری هستند که توجه به آنها در هرکشوری باعث آبادانی و پیشرفت می‌شود.

***

به گزارش ایسنا،در پایان مراسم با حضور شوشتری، کلخورایی و فریدون صدیقی از تلاش‌های حسن حامدی، واحدی، علیرضا اسماعیلی، محسن یزدانی، ملاصالحی و سید مجتبی موسوی برای بازگردان این مجسمه به ایران قدردانی شد.